Σήμερα έχουμε την χαρά να φιλοξενούμε την συγγραφέα Ελένη Φωτοπούλου στο Familives με αφορμή το νέο της βιβλίο: Ο Άρης ο Πετάρης θέλει να πετάξει των εκδόσεων διόπτρα.
Ο Άρης ο Πετάρης είναι ένα ζωάκι της φαντασίας που εύκολα όμως θα μπορούσαμε να ταυτιστούμε. Τι σας έδωσε την αφορμή για να δώσετε ζωή σε ένα τέτοιο πραματάκι;
Ο Άρης μου είναι πράγματι ένα ζωάκι αποκύημα της φαντασίας. Αλλά, πάλι, εγώ προσωπικά δεν είμαι και τόσο σίγουρη για αυτό! Και το λέω έτσι γιατί, αλήθεια, ποιος ορίζει το τι είναι και τι όχι πραγματικό; Αν το ορίζουμε εμείς οι ενήλικες, εντάξει, είμαι αναγκασμένη να συμφωνήσω μαζί σας, αλλά, αν το ορίζουν τα παιδιά, τότε ανοίγει μια άλλη κουβέντα. Η παιδική ηλικία οργανώνει μέσα στο πλαίσιο της ασφάλειάς της ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα πρόσληψης του πραγματικού. Μέσα του το μαγικό, το ονειρικό, το φανταστικό είναι πιθανά ενδεχόμενα, απτά και υπολογίσιμα. Τα παιδιά επιδεικνύουν –αν προσέξετε– μια αδήριτη εμπιστοσύνη σε πράγματα, πρόσωπα ή καταστάσεις που δεν προσεγγίζονται με τα μάτια. Όπως η ύπαρξη του Άγιου Βασίλη. Ένας παχουλός, γλυκός γεράκος με ιπτάμενο έλκηθρο που μοιράζει εκατομμύρια δώρα μέσα σε μια νύχτα. Τι εννοείτε δεν υπάρχει; Πώς γίνεται να μην υπάρχει κάτι, κάποιος εν προκειμένω, στον οποίο πιστεύουν με όλη τη δύναμη της ψυχής τους εκατομμύρια παιδιά; Για να επανέλθω όμως στο αρχικό ερώτημα, αφορμή για τη δημιουργία του Άρη στάθηκε αυτή η ακριβώς η ποιοτική διαφορά της φαντασίας ανάμεσα σε παιδιά και σε ενήλικες. Εμείς οι μεγάλοι, επηρεασμένοι από την κοινωνική συνθήκη, έχουμε καθορισμένα όρια στη φαντασία μας. Τα παιδιά, πάλι, όχι! Η φαντασία τους δεν δεσμεύεται από τη φθοροποιό πραγματικότητα. Κι αν τελικά ως συγγραφέας θέλεις να απευθυνθείς σε παιδιά, τότε πρέπει να μιλήσεις στη δική τους γλώσσα. Ή, καλύτερα, να προσπαθήσεις να μιλήσεις στη δική τους γλώσσα.
Ο ρόλος σας ως μητέρας τι ρόλο έπαιξε στην απόφασή σας να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παραμυθιών;
Συνειδητοποίησα πολύ νωρίς, από τους πρώτους μήνες της ζωής του μεγάλου μου γιου, πως εμείς οι μαμάδες χρειαζόμαστε τα παραμύθια! Όσο περισσότερα υπάρχουν στον κόσμο, τόσο καλύτερα. Αποτελούν ένα θαυμάσιο εργαλείο για πάρα πολλά δυσεπίλυτα ζητήματα που προκύπτουν στη ζωή ενός παιδιού και κατ’ επέκταση στη ζωή μιας μαμάς. Εγώ, ας πούμε, τα χρησιμοποίησα για να τιθασεύσω την ακόρεστη ενέργεια του παιδιού μου όταν πλησίαζε η ώρα του ύπνου κι έπρεπε πια να βρω έναν τρόπο να τον κάνω να σταματήσει να τριγυρνάει σαν σβούρα από δωμάτιο σε δωμάτιο και από έπιπλο σε έπιπλο. Με αυτή την αφορμή διαβάσαμε πάρα πολλά βιβλία. Κι επειδή οι φίλες μου το ήξεραν αυτό, με ρωτούσαν: Ζηλεύει το μικρό αδερφάκι; Έχεις διαβάσει κανένα καλό βιβλίο για αυτό το θέμα; Δεν θέλει να πηγαίνει σχολείο, έχεις κανένα καλό βιβλίο; Κι άλλα θέματα: διαζύγια, απώλειες, φοβίες… Για όλα υπάρχει ένα βιβλίο που περνάει με όμορφο και κυρίως κατανοητό τρόπο το μήνυμα. Αν υπάρξει έστω και μια μαμά που βρει διέξοδο σε ένα θέμα που αντιμετωπίζει μέσω του Άρη, τότε θα έχω επιτύχει τον σκοπό μου.
Αγγίζετε αρκετά θέματα που απασχολούν τα παιδιά όπως την ανάγκη τους να «πετάξουν» ή την ανάγκη τους κατά κάποιο τρόπο να βρουν τον χώρο και τη θέση τους σε ένα περιβάλλον με πολλαπλά ερεθίσματα. Οι δικές σας παιδικές εμπειρίες έπαιξαν κάποιο ρόλο στη συγγραφή του βιβλίου;
Τα παιδικά μου χρόνια είχα την τύχη να είναι πολύ όμορφα. Με δυο υπέροχους γονείς και δυο ακόμα πιο υπέροχα αδέλφια. Χρόνια γεμάτα αγάπη και θαλπωρή. Ακόμα κι έτσι όμως, με θυμάμαι συχνά να παίζω παριστάνοντας πως είμαι πουλί. Άνοιγα τα χέρια μου και τα έκανα φτερά. Νομίζω είναι μια κοινή κατάσταση στα παιδιά και αυτή η ανάγκη προέρχεται –έχω την αίσθηση– από την επερχόμενη «ήττα» τους, από μια επερχόμενη ενδοτικότητα στους κοινωνικούς κανόνες και τους συμπεριφοριστικούς όρους. Τα παιδιά είναι εκ φύσεως ελεύθερα, βρίσκονται ακόμα σε επαφή με μια αρχέγονη μορφή της ύπαρξής τους και ταυτόχρονα, καλούμενα να επιβιώσουν σε έναν κόσμο φτιαγμένο από και για ενήλικες βλέπουν τα όρια να στενεύουν όσο μεγαλώνουν. Αντιλαμβάνονται πως η κοινωνία σταδιακά τους επιβάλλεται και οι κανόνες της θα ορίσουν τελικά την πραγματικότητά τους. Και τι θέλουν να κάνουν; Να «πετάξουν»! Να απελευθερωθούν δηλαδή, να σπάσουν τα δεσμά που επιμένουν να τα συγκρατούν μέσα στο πλαίσιο της κανονικότητας.
Τι αντιπροσωπεύει για εσάς ο αετός στο παραμύθι;
Επέλεξα να χρησιμοποιήσω μια έντονη αντίθεση ανάμεσα στους δύο ήρωες. Να είναι σαφής, με άλλα λόγια, η σωματική υπεροχή του ενός έναντι του άλλου. Ένας Δαβίδ κι ένας Γολιάθ, που όμως τελικά αποδεικνύονται και οι δυο Δαβίδ. Ο Άρης σε σχέση με τον αετό και ο αετός σε σχέση με τον μεγαλύτερο αετό. Ήθελα να τονίσω με αυτόν τον τρόπο στους αναγνώστες μου πως η σωματική υπεροχή κάποιου δεν τον ορίζει αυτόματα ως ανίκητο! Ακόμα και ο Γολιάθ νικήθηκε. Εν προκειμένω πάντως η μάχη δεν δόθηκε, δεν χρειάστηκε να δοθεί, διότι ο πανέξυπνος Άρης έκανε τον εχθρό του φίλο και τελικά σύμμαχό του. Είναι σπουδαίο να αντιληφθούν σε αυτό το σημείο τα παιδιά πως οι φιλίες μας, οι συμμαχίες, οι άνθρωποί μας είναι μια τεράστια δύναμη στα χέρια μας. Ο παππούς μου έλεγε: «Έχουμε ανάγκη όλους τους ανθρώπους γύρω μας, ίσως όχι τώρα, αλλά έρχεται πάντα η στιγμή που χρειαζόμαστε εκείνον που ορκιζόμασταν πως ποτέ δεν θα χρειαστούμε». Θα πω ένα απλό παράδειγμα: Εγώ έβαλα αγάπη και μεράκι κι έγραψα ένα βιβλίο που αγάπησα. Και; Πού θα ήταν αυτό το βιβλίο σήμερα αν δεν είχε βρεθεί στον δρόμο μου η Αλεξάνδρα Αυγερινού, η εκδότριά μου; Πού θα ήταν αυτό το βιβλίο σήμερα αν οι άνθρωποι της Διόπτρας δεν το είχαν αγαπήσει όσο κι εγώ; Πιθανότητα θα ήταν στο συρτάρι μου. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι ήταν η δική μου συμμαχία, μαζί με τον άντρα μου, που επέμενε να στείλω το βιβλίο στην Αλεξάνδρα, και την αδερφή μου, που μου λέει πάντα πόσο της αρέσουν όσα γράφω. Οι άνθρωποί μας! Αξία ανεκτίμητη! Αυτή την ανεκτίμητη αξία συμβολίζει ο αετός.
Τι μήνυμα θα θέλατε να περάσει ο Άρης ο Πετάρης στα παιδιά;
Να κυνηγούν τα όνειρά τους.
Να πιστεύουν στον εαυτό τους.
Να διαβάζουν πολύ για να έχουν ανοιχτούς ορίζοντες.
Να αγαπούν, να εκτιμούν και να προστατεύουν τους φίλους τους.
Να ξέρουν πως η θέληση εμπεριέχει μια μορφή υπερδύναμης η οποία είναι ικανή ακόμα και να αλλάξει τον κόσμο.
Και να μη φοβούνται! Κανένας δεν είναι πιο δυνατός, κανένας δεν είναι αήττητος, αρκεί να έχεις την οξυδέρκεια να το δεις.
Θα δώσετε συνέχεια στον Άρη τον Πετάρη ίσως με ένα επόμενο παραμύθι;
Έχω ήδη στο μυαλό μου τη συνέχεια του Άρη, την επόμενη πρόκληση με την οποία θα έρθει αντιμέτωπος. Αλλά αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας άλλος ήρωας, που θέλει κι αυτός να δει το φως στα μάτια των παιδιών και είναι έτοιμος να το κάνει.
Ευχαριστούμε πολύ την συγγραφέα Ελένη Φωτοπούλου για την συνέντευξη που μας παραχώρησε.
Γράφει η Γιούλη Μπαλίκου από το Ψυχολογία παιδιού
